[Kế toán CPA] Phương pháp kế toán loại trừ khoản đầu tư của công ty mẹ vào công ty con

1. Trước khi loại trừ các tài khoản đầu tư của công ty mẹ vào công ty con, trên báo cáo tài chính hợp nhất, kế toán phải điều chỉnh giá trị tài khoản đầu tư của công ty mẹ vào công ty con nếu kiểm soát Công ty con được thực hiện qua nhiều lần mua (Hợp nhất kinh doanh qua nhiều giao đoạn).

a) Trường hợp trước ngày kiểm soát, công ty mẹ không có ảnh hưởng đáng kể với công ty con, khoản đầu tư được trình bày theo phương pháp gốc: Khi lập báo cáo tài chính hợp nhất, công ty mẹ đánh giá lại tài khoản đầu tư trước đây theo giá trị hợp lý tại ngày đạt được quyền kiểm soát và ghi nhận phần chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá gốc tài khoản đầu tư:

– Trường hợp giá trị hợp lý cao hơn giá trị gốc của tài khoản đầu tư, kế toán ghi lãi trên báo cáo kết quả kinh doanh hợp nhất, ghi:

Bắt đầu tư vấn cho công ty

Có Doanh thu hoạt động tài chính (kỳ có quyền kiểm soát)

Có LNST chưa phân tích lũy tiến đến giai đoạn cuối trước đó (kỳ sau).

– Trường hợp giá trị hợp lý nhỏ hơn giá trị gốc của tài khoản đầu tư, kế toán ghi nhận lỗi trên báo cáo kết quả kinh doanh hợp nhất, ghi:

Nợ Chi phí tài chính (lỗ) (kỳ đạt được quyền kiểm soát)

Nợ LNST chưa phân tích lũy tiến đến giai đoạn cuối (kỳ sau)

Có đầu tư vào công ty con

b) Trường hợp trước ngày kiểm soát, công ty con là công ty liên kết của công ty mẹ, tài khoản đầu tư được trình bày theo phương pháp vốn chủ sở hữu: Khi lập báo cáo tài chính hợp nhất, công ty mẹ đánh giá lại tài khoản đầu tư trước đây theo giá trị hợp lý tại ngày đạt được quyền kiểm soát và thực hiện các điều chỉnh sau:

b1) Điều chỉnh giá trị tài khoản đầu tư theo phương pháp sở hữu chủ sở hữu vốn đầu tư (chênh lệch giữa giá gốc và giá trị đầu tư theo phương pháp sở hữu chủ sở hữu vốn):

– If điều chỉnh tăng giá trị tài khoản đầu tư vào công ty liên kết trước đây:

Bắt đầu tư vấn cho công ty

Có các tiêu điểm liên quan thuộc sở hữu chủ sở hữu vốn

– If điều chỉnh giảm giá trị của các tài khoản đầu tư vào liên kết trước đó:

Nợ các liên kết chỉ thuộc chủ sở hữu vốn

Có đầu tư vào công ty con.

b2) Ghi nhận phần chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá trị đầu tư vào công ty liên kết theo phương pháp chủ sở hữu vốn vào báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp lý nhất:

– Trường hợp giá trị hợp lý cao hơn giá trị gốc của tài khoản đầu tư, kế toán ghi lãi trên báo cáo kết quả kinh doanh hợp nhất, ghi:

Bắt đầu tư vấn cho công ty

Có Doanh thu hoạt động tài chính (kỳ có quyền kiểm soát)

Có LNST chưa phân tích lũy tiến đến giai đoạn cuối trước đó (kỳ sau).

– Trường hợp giá trị hợp lý nhỏ hơn giá trị gốc của tài khoản đầu tư, kế toán ghi nhận lỗi trên báo cáo kết quả kinh doanh hợp nhất, ghi:

Nợ Chi phí tài chính (lỗ) (kỳ đạt được quyền kiểm soát)

Nợ LNST chưa phân tích lũy tiến đến giai đoạn cuối (kỳ sau)

Có đầu tư vào công ty con.

Ví dụ 10: Minh họa các loại việc làm trừ tài khoản đầu tư của công ty mẹ vào công ty tại ngày mua trong giao dịch Hợp nhất kinh doanh qua nhiều giai đoạn

Ví dụ 10a: Hợp nhất kinh doanh qua nhiều giai đoạn – Trường hợp trước khi kiểm soát công ty con, nhà đầu tư không có ảnh hưởng đáng kể với bên được đầu tư, tài khoản đầu tư được ghi nhận theo phương pháp gốc

Nhà đầu tư mua 20% cổ phần của công ty A (tương đương 1 triệu cổ phiếu) vào ngày 01/01/20X3 với giá trị là 35 đồng tiền. Vào ngày này, giá trị hợp lý của tài sản trí tuệ có thể được xác định là của công ty A là 100 đồng và sổ ghi giá trị của tài sản trí tuệ là 80 đồng. Công ty A không có tài khoản kho tàng tại ngày mua. BCĐKT của công ty A tại ngày 01/01/20X3 như sau (Đơn vị tính: triệu đồng)

Kế toán cân bằng bảng tại ngày 1/1/20X3 của công ty A	Sổ ghi giá trị	Hợp lý giá trị
Tiền mặt và các tài khoản phải thu	20.000	20.000
Bất động sản đầu tư	60.000	80.000
Cộng	80.000	100.000
vốn cổ phần: 5.000.000 cổ phiếu	50.000
Lợi nhuận sau khi thuế chưa được phân phối Cộng	30.000 80.000

Trong năm 20X3, trên báo cáo kết quả kinh doanh của công ty A có 60 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế (biết rằng trong năm công ty A chưa trả cổ tức). Ngoài ra, giá trị Bất động sản đầu tư của công ty A đã tăng thêm 30 tỉ đồng lên 110 tỉ đồng. Trên bảng cân kế toán của Công ty A, giá trị bất động sản đầu tư vẫn được ghi nhận theo giá gốc là 60 đồng. Bảng cân kế toán tại ngày 31/12/20X3 của công ty A và giá trị hợp lý của tài sản có thể được xác định như sau:

Kế toán cân bằng bảng tại ngày 31/12/20X3 của công ty A	Sổ ghi giá trị	Hợp lý giá trị

Tiền và các tài khoản phải thu	80.000	80.000
Bất động sản đầu tư	60.000	110.000
Cộng	140.000	190.000
vốn cổ phần: 5.000.000 cổ phiếu	50.000
Lợi nhuận sau khi thuế chưa được phân phối Cộng	90.000 140.000

Ngày 01/01/20X4, nhà đầu tư mua thêm 60% cổ phần của công ty A với giá 220 tỉ đồng, do đó đạt được quyền kiểm soát. Trước khi đạt được quyền kiểm soát, nhà đầu tư không có ảnh hưởng đáng kể đối với công ty A, tài khoản đầu tư vào công ty A được ghi nhận theo giá gốc. Giá thị trường phiếu bầu của công ty A vào ngày 1/1/20X4 là 60.000đ/cổ phiếu. Bảng cân kế toán của công ty mẹ tại 31/12/20X3 như sau

(đơn vị: triệu đồng)

Tiền và các tài khoản phải thu	265.000
Đầu tư vào công ty A	35.000
Cộng	300.000
Phần vốn:	300.000
Cộng	300.000

Xác định giá hợp lý nhất kinh tế và lợi thế thương mại


Giá mua 60% cổ phần của công ty A vào ngày 01/01/20X4		220.000
Hợp lý giá trị của tài khoản đầu tư ban đầu (1 triệu cổ phiếu)		60.000
Cộng		280.000
Giá trị hợp lý của tài sản trí tuệ của công ty A tại ngày mua	190.000
Phần sở hữu của công ty mẹ		152.000
Lợi thế thương mại: 280.000 – 152.000		128.000

Trên BCTC riêng của công ty mẹ, tài khoản đầu tư ban đầu vào công ty A được ghi nhận theo giá gốc là 35 đồng. Trên báo cáo tài chính hợp nhất, khoản đầu tư được ghi nhận theo giá trị hợp lý tại ngày đạt được quyền kiểm soát (1/1/20X4) là 60 tỷ đồng. Phần chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá trị gốc tư là 25 đồng thời được ghi nhận vào báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp lý nhất.

Các bút toán hợp nhất như sau (đơn vị tính: triệu đồng):

a) Điều chỉnh giá tài khoản đầu tư trước đây vào công ty theo giá trị hợp lý tại ngày mua:

Nợ đầu tư vào công ty con: 25.000

Có Doanh thu hoạt động tài chính 25.000

b) Loại trừ tài khoản đầu tư của công ty mẹ vào công ty con

Vốn góp của chủ sở hữu (50.000 x80%) 40.000

Nợ lợi nhuận sau khi chưa phân phối thuế (90.000 x80%) 72.000

Bất động sản đầu tư 50.000

Nợ Lợi thế thương mại 128.000

Có đầu tư vào công ty con 280.000

Có lợi ích cổ đông không kiểm soát 10.000

c) Tách lợi ích cổ đông không kiểm soát

Vốn góp của chủ sở hữu (50.000 x20%) 10.000

Nợ lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (90.000 x20%) 18.000

Có lợi ích cổ đông không kiểm soát 28.000

Tổng lợi ích cổ đông không kiểm soát sau 2 bút toán trên là 38.000

d) Bút toán chuyển tiếp: Thực hiện điều chỉnh tài khoản đầu tư theo giá trị hợp lý để phát sinh lãi 25.000 được ghi nhận là doanh thu hoạt động tài chính chính, vì vậy phải chuyển khoản lãi sau thuế tăng lợi nhuận sau thuế chưa phân phối bảng cân bằng kế toán hợp lý nhất

Thuế thu lợi nhuận sau thuế (BCKQHĐKD) 25.000

Có lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (BCĐKT) 25.000

Bảng tổng hợp các tiêu chí hợp lý nhất vào ngày 1/1/20X4:

Chỉ tiêu	Công ty mẹ	Công ty con	Điều chỉnh		Hợp nhất nhất
Chỉ tiêu	Công ty mẹ	Công ty con	KHÔNG	Có	Hợp nhất nhất
Kế toán cân bằng bảng
Tiền mặt và các tài khoản phải thu	45.000	80.000			125.000
Đầu tư vào công ty con	255.000		25.000a	280.000b	–
Bất động sản đầu tư		60.000	50.000b		110.000
Lợi thế thương mại			128.000b		128.000
Cộng	300.000	140.000			363.000
Phần vốn	300.000	50.000	40.000b 10.000c		300.000
Lợi nhuận sau thuế chưa được phân bổ lũy tiến đến giai đoạn cuối trước đó		90.000	72.000b 18.000c		–
Lợi nhuận sau khi chưa được phân phối thuế				25.000đ	25.000
Lợi ích của cổ đông không kiểm soát				10.000b 28.000c	38.000
Cộng					363.000
Báo cáo kết quả kinh doanh
Doanh thu hoạt động tài chính chính				25.000a	25.000
Lợi nhuận sau thuế			25.000đ		25.000
Cộng điều chỉnh			368.000	368.000

Ví dụ 10b: Hợp nhất kinh doanh qua nhiều giai đoạn – Trường hợp khoản đầu tư ban đầu được coi như một khoản đầu tư vào công ty liên kết.

Ví dụ này sử dụng các dữ liệu như ví dụ 10a ở trên, nhưng nhà đầu tư có những ảnh hưởng đáng kể đối với bên được đầu tư.

Ngày 31/12/20X3, khoản đầu tư ban đầu 20% vào công ty A đã được trình bày trong Báo cáo tài chính hợp nhất theo phương pháp vốn chủ sở hữu. Theo đó, khoản đầu tư được ghi nhận ban đầu với giá gốc là 35 tỉ đồng và được điều chỉnh tăng tương ứng với phần lợi nhuận trong kết quả kinh doanh của công ty liên kết là 12 tỉ đồng (20%x 60 tỉ đồng). Báo cáo tài chính hợp nhất của nhà đầu tư tại ngày 31/12/20X3, trước khi việc mua thêm 60% vốn cả công ty A như sau (Đơn vị tính: triệu đồng):

Bút toán điều chỉnh giá trị khoản đầu tư theo phương pháp vốn chủ sở hữu

Nợ Đầu tư vào công ty liên kết 12.000

Có Phần lãi hoặc lỗ trong công ty liên doanh, liên kết 12.000

Bảng Cân đối kế toán hợp nhất tại 31/12/20X3 của nhà đầu tư trước khi đạt được quyền kiểm soát đối với công ty A:

Tiền và các khoản phải thu	265.000
Đầu tư vào công ty liên kết (theo phương pháp vốn chủ sở hữu)	47.000
Cộng	312.000
Vốn cổ phần	300.000
Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối	12.000
Cộng	312.000

Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp nhất năm 20X3
Phần Lãi, lỗ trong công ty liên doanh, liên kết		12.000

Việc lập Báo cáo tài chính tại ngày 1/1/20X4 được thực hiện như sau:

Xác định lợi thế thương mại:

Việc xác định lợi thế thương mại được thực hiện tương tự ví dụ 3a nêu trên, theo đó lợi thế thương mại khi đầu tư vào công ty A là 128.000.

Bút toán điều chỉnh

a) Ghi nhận khoản đầu tư vào công ty liên kết trước đây theo phương pháp vốn chủ sở hữu:

Nợ đầu tư vào công ty con (công ty liên kết trước đây) 12.000

Có LNST chưa phân phối lũy kế đên cuối kỳ trước 12.000

b) Tại ngày 1/1/20X4, ngày nhà đầu tư kiểm soát công ty A, giá trị thị trường cổ phiếu của công ty A là 60.000đ/cp, giá trị khoản đầu tư vào công ty A là 60 tỉ đồng. Trên Báo cáo tài chính hợp nhất, nhà đầu tư phải ghi nhận khoản lãi là chênh lệch giữa giá trị khoản đầu tư theo giá trị hợp lý và giá trị khoản đầu tư theo phương pháp vốn chủ sở hữu (47 tỉ đồng) trên Báo cáo tài chính hợp nhất tại 1/1/20X4:

Nợ Đầu tư vào công ty con 13.000

Có Doanh thu hoạt động tài chính 13.000

c) Loại trừ khoản đầu tư của công ty mẹ vào công ty con:

Nợ Vốn góp của chủ sở hữu (50.000 x80%) 40.000

Nợ LNST chưa phân phối (90.000 x80%) 72.000

Nợ Bất động sản đầu tư 50.000

Nợ Lợi thế thương mại 128.000

Có Đầu tư vào công ty con 280.000

Có Lợi ích cổ đông không kiểm soát 10.000

d) Tách lợi ích cổ đông không kiểm soát:

Nợ Vốn góp của chủ sở hữu (50.000 x20%) 10.000

Nợ LNST chưa phân phối (90.000 x20%) 18.000

Có Lợi ích cổ đông không kiểm soát 28.000

Tổng Lợi ích cổ đông không kiểm soát là: 38.000

e) Bút toán kết chuyển: Do điều chỉnh khoản đầu tư theo giá trị hợp lý làm phát sinh khoản lãi 13.000 được ghi nhận là doanh thu hoạt động tài chính, vì vậy phải kết chuyển khoản lãi sau thuế lên lợi nhuận sau thuế chưa phân phối của Bảng cân đối kế toán hợp nhất:

Nợ Lợi nhuận sau thuế (BCKQHĐKD) 13.000

Có Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (BCĐKT) 13.000

Bảng tổng hợp các chỉ tiêu hợp nhất tại ngày 1/1/20X4 như sau:

Chỉ tiêu	Công ty mẹ	Công ty con A	Điều chỉnh		Hợp nhất
Chỉ tiêu	Công ty mẹ	Công ty con A	Nợ	Có	Hợp nhất
Tiền mặt và các khoản phải thu	45.000	80.000			125.000
Đầu tư vào công ty con	255.000		12.000a 13.000b	280.000c	–
Bất động sản đầu tư		60.000	50.000c		110.000
Lợi thế thương mại			128.000c		128.000
Cộng	300.000	140.000			363.000
Vốn cổ phần	300.000	50.000	40.000c 10.000d		300.000
Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối lũy kế đến cuối kỳ trước		90.000	72.000c 18.000d	12.000a	12.000
Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối kỳ này				13.000e	13.000
Lợi ích của cổ đông không kiểm soát				10.000c 28.000d	38.000
Cộng	300.000	140.000			363.000
Doanh thu hoạt động tài chính				13.000b	13.000
Lợi nhuận sau thuế			13.000e		13.000
Cộng			356.000	356.000

2. Để loại trừ giá trị ghi sổ khoản mục “Đầu tư vào công ty con” trong Báo cáo tài chính của công ty mẹ với phần sở hữu của công ty mẹ trong giá trị hợp lý của tài sản thuần tại ngày mua của các công ty con, kế toán phải tính toán giá trị phần sở hữu của công ty mẹ trong từng chỉ tiêu thuộc vốn chủ sở hữu tại ngày mua của công ty con, đồng thời tính toán lợi thế thương mại phát sinh (hoặc lãi từ giao dịch mua rẻ – nếu có) tại ngày mua, xác định phần chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá trị ghi sổ của từng tài sản, nợ phải trả của công ty con tại ngày mua, ghi:

Nợ các chỉ tiêu thuộc vốn của chủ sở hữu (theo giá trị ghi sổ)

Nợ Lợi thế thương mại (trường hợp phát sinh LTTM)

Nợ các khoản mục tài sản (giá trị hợp lý cao hơn giá trị ghi sổ)

Nợ các khoản mục nợ phải trả (nếu GTHL thấp hơn GTGS)

Nợ Lợi ích cổ đông không kiểm soát (phần sở hữu trong chênh lệch giữa trị trị hợp lý của tài sản thuần nhỏ hơn GTGS)

Có các khoản mục nợ phải trả (nếu GTHL cao hơn GTGS)

Có các khoản mục tài sản (giá trị hợp lý thấp hơn GTGS)

Có Thu nhập khác (lãi từ giao dịch mua rẻ)

Có Đầu tư vào công ty con

Có Lợi ích cổ đông không kiểm soát (phần sở hữu trong chênh lệch giữa giá trị hợp lý của tài sản thuần cao hơn giá trị ghi sổ)

– Trường hợp các chỉ tiêu thuộc vốn chủ sở hữu tại ngày mua có giá trị âm thì khi loại trừ các chỉ tiêu này kế toán ghi Có vào chỉ tiêu đó thay vì ghi Nợ như bút toán trên. Khi lập Báo cáo tài chính hợp nhất cho các kỳ sau khi mua tài sản thuần của công ty con, khoản lãi phát sinh từ việc mua rẻ được điều chỉnh tăng khoản mục “Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối lũy kế đến cuối kỳ trước”, không ghi tăng “Thu nhập khác”.

– Khi cơ cấu vốn chủ sở hữu của công ty con tại ngày mua có biến động, kế toán phải tính toán lại các chỉ tiêu phải loại trừ một cách thích hợp.

3. Trường hợp công ty mẹ và công ty con cùng đầu tư vào một công ty con khác mà trong Báo cáo tài chính riêng của công ty con khoản đầu tư vào công ty con kia trong tập đoàn được phản ánh trong chỉ tiêu “Đầu tư vào công ty liên doanh, liên kết” hoặc “Đầu tư khác vào công cụ vốn” thì khi loại trừ giá trị khoản đầu tư được ghi nhận bởi công ty con của tập đoàn:

Nợ các chỉ tiêu thuộc vốn của chủ sở hữu (theo giá trị ghi sổ)

Nợ Lợi thế thương mại (trường hợp phát sinh LTTM)

Nợ các khoản mục tài sản (giá trị hợp lý cao hơn giá trị ghi sổ)

Nợ các khoản mục nợ phải trả (nếu GTHL thấp hơn GTGS)

Nợ Lợi ích cổ đông không kiểm soát (phần sở hữu trong chênh lệch giữa GTHL của tài sản thuần nhỏ hơn GTGS)

Có các khoản mục nợ phải trả (nếu GTHL cao hơn GTGS)

Có các khoản mục tài sản (giá trị hợp lý thấp hơn GTGS)

Có Thu nhập khác (lãi từ giao dịch mua rẻ)

Có Đầu tư vào công ty con

Có Lợi ích cổ đông không kiểm soát (phần sở hữu trong chênh lệch giữa GTHL của tài sản thuần cao hơn GTGS)

Có Đầu tư vào công ty liên doanh, liên kết

Có Đầu tư góp vốn vào đơn vị khác.

4. Trường hợp công ty con sử dụng thặng dư vốn cổ phần, quỹ đầu tư phát triển hoặc lợi nhuận sau thuế chưa phân phối phát sinh sau ngày mua để phát hành thêm cổ phiếu, công ty mẹ ghi nhận giá trị phần vốn cổ phần của công ty con tăng thêm tương ứng với phần công ty mẹ được hưởng vào chỉ tiêu vốn khác của chủ sở hữu, ghi:

Nợ Vốn góp của chủ sở hữu

Có Vốn khác của chủ sở hữu.

5. Đối với các công ty mẹ được cổ phần hoá từ công ty Nhà nước, khi phát sinh khoản chênh lệch giữa giá trị ghi sổ khoản đầu tư của công ty mẹ và phần sở hữu của công ty mẹ trong vốn chủ sở hữu của công ty con (nếu có), ghi:

Nợ Các chỉ tiêu thuộc vốn của chủ sở hữu (theo giá trị ghi sổ)

Nợ Chênh lệch đánh giá lại tài sản (phần chênh lệch giữa giá trị khoản đầu tư cao hơn giá trị phần sở hữu của công ty mẹ trong vốn chủ sở hữu của công ty con)

Có Chênh lệch đánh giá lại tài sản (phần chênh lệch giữa giá trị khoản đầu tư

của công ty mẹ thấp hơn giá trị phần sở hữu của công ty mẹ trong vốn chủ sở hữu của công ty con)

Có Đầu tư vào công ty con.

6. Trường hợp sau ngày kiểm soát công ty con, công ty mẹ đầu tư tiếp tục vào công ty con:

Khi đầu thêm vào công ty con, kế toán phải xác định giá phí khoản đầu tư thêm và phần sở hữu tăng thêm trong giá trị ghi sổ của tài sản thuần của công ty con (không tính theo giá trị hợp lý như tại ngày mua). Khoản chênh lệch giữa giá phí đầu tư thêm và giá trị ghi sổ tài sản thuần được ghi nhận trực tiếp vào lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (như giao dịch giữa các cổ đông nội bộ)

Nợ Lợi ích cổ đông không kiểm soát

Nợ Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối kỳ này (nếu giá trị khoản đầu tư thêm vào công ty con lớn hơn phần giá trị tài sản thuần của cổ đông không kiểm soát chuyển nhượng cho công ty mẹ)

Có Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối kỳ này (nếu giá trị khoản đầu tư thêm vào công ty con nhỏ hơn phần giá trị tài sản thuần giá trị tài sản thuần của cổ đông không kiểm soát chuyển nhượng cho công ty mẹ)

Có Đầu tư vào công ty con.

Ví dụ 11: Minh họa việc loại trừ khoản đầu tư của công ty mẹ vào công ty con tại ngày mua trong giao dịch Hợp nhất kinh doanh qua một lần mua

Ngày 1/1/20X6, công ty A mua lại 80% tài sản thuần của công ty B với số tiền là 18.000 triệu đồng. Bảng cân đối kế toán riêng của công ty A và B tại ngày 1/1/20X6 như sau, biết rằng TSCĐ của công ty B được khấu hao theo phương pháp đường thẳng trong vòng 5 năm kể từ ngày 1/1/20X6:

Đơn vị tính: triệu đồng

Khoản mục	Công ty A	Công ty B
		Giá trị ghi sổ	Giá trị hợp lý
Tiền	20.000	15.000	15.000
Đầu tư vào công ty con	18.000
TSCĐ – Nguyên giá – Hao mòn luỹ kế	1.000 2.000 (1.000)	5.000 5.000	6.000 6.000
Tài sản thuần khác	11.000
Cộng tài sản thuần	50.000	20.000	21.000
Vốn chủ sở hữu Trong đó: – Vốn cổ phần – Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối – Chênh lệch đánh giá lại tài sản	40.000 10.000	17.000 3.000	17.000 3.000 1.000
Cộng vốn chủ sở hữu	50.000	20.000	21.000

Trích tình hình biến động vốn chủ sở hữu trong Thuyết minh báo cáo tài chính năm 20X6 của công ty B như sau:

Đơn vị: Triệu đồng

	Vốn góp của chủ sở hữu	Quỹ đầu tư phát triển	LNST chưa phân phối
Tại ngày 1/1/20X6	17.000	–	3.000
Lãi trong năm	–	–	1.400
Trích lập quỹ	–	1.000	–
Trả cổ tức năm trước		–	2.000
Trích các quỹ	–	–	1.000
Tại ngày 31/12/20X6	17.000	1.000	1.400

(1) Khi lập Báo cáo tài chính hợp nhất tại 1/1/20X6 cho tập đoàn gồm có công ty mẹ A và công ty con B, để loại trừ khoản đầu tư của công ty mẹ A vào công ty con B kế toán phải thực hiện các bước công việc sau:

1.1. Xác định lợi ích của công ty mẹ A và cổ đông không kiểm soát trong giá trị hợp lý cuả tài sản thuần của công ty B tại ngày mua.

	Vốn chủ sở hữu tại ngày mua theo GTHL	Công ty mẹ 80%	Cổ đông không KS 20%
Vốn góp của chủ sở hữu	17.000	13.600	3.400
Lợi nhuận chưa phân phối	3.000	2.400	600
Chênh lệch đánh giá lại tài sản	1000	800	200
Cộng Tài sản thuần	21.000	16.800	4.200

1.2. Xác định lợi thế thương mại.

Giá phí của khoản đầu tư

18.000

Phần sở hữu của công ty mẹ A

trong tài sản thuần công ty con tại ngày mua

16.800

Lợi thế thương mại

1.200

1.3. Lập bút toán điều chỉnh:

a) Báo cáo tài chính hợp nhất được lập tại ngày 1/1/20X6 thì bút toán loại trừ khoản đầu tư của công ty mẹ vào công ty con sẽ được ghi nhận như sau:

Nợ Vốn góp của chủ sở hữu 13.600

Nợ Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối 2.400

Nợ Lợi thế thương mại 1.200

Nợ TSCĐ 1.000

Có Đầu tư vào công ty con 18.000

Có Lợi ích cổ đông không kiểm soát 200

b) Tách lợi ích cổ đông không kiểm soát tại ngày mua

Nợ Vốn đầu tư của chủ sở hữu 3.400

Nợ Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối 600

Có Lợi ích cổ đông không kiểm soát 4.000

Tổng LICĐKKS từ bút toán (a) và (b) là 4.200

1.4. Mô tả BCĐKT hợp nhất được lập tại ngày 1/1/20X6:

Khoản mục	Công ty A	Công ty B	Điều chỉnh		Hợp nhất
			Nợ	Có
Tiền	20.000	15.000			35.000
Đầu tư vào công ty con	18.000			18.000a	–
TSCĐ – Nguyên giá – Hao mòn luỹ kế	1.000 2.000 (1.000)	5.000 5.000	1.000a		7.000 8.000 (1.000)
Lợi thế thương mại			1.200a		1.200
Tài sản thuần khác	11.000				11.000
Cộng tài sản thuần	50.000	20.000			54.200
Vốn cổ phần	40.000	17.000	13.600a 3.400b		40.000
Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối lũy kế đến cuối kỳ trước	10.000	3.000	2.400a 600b		10.000
Lợi ích cổ đông không kiểm soát				200a 4.000c	4.200
Cộng vốn chủ sở hữu	50.000	20.000			54.200
Cộng điều chỉnh			22.200	22.200

(2) Khi lập Báo cáo tài chính hợp nhất cho tập đoàn gồm công ty mẹ A và công ty con B tại 31/12/20X6, để loại trừ khoản đầu tư của công ty mẹ A vào công ty con B kế toán phải xác định ảnh hưởng của việc phân phối lợi nhuận sau khi mua.

– Cổ tức mà công ty A nhận được từ việc phân phối lợi nhuận năm trước của công ty B là 1.600 triệu đồng (80%x 2.000triệu). Số tiền này không được ghi tăng thu nhập của công ty A từ hoạt động đầu tư mà phải ghi giảm giá trị khoản đầu tư vào công ty con vì đây không phải là cổ tức nhận được từ kết quả kinh doanh của công ty B sau ngày mua. Do đó, tại ngày 31/12/20X6 giá trị khoản mục Đầu tư vào công ty con trên Báo cáo tài chính riêng của công ty mẹ A là 16.400 triệu đồng (18.000 triệu -1.600 triệu).

– Phần sở hữu của công ty mẹ A và cổ đông không kiểm soát trong giá trị tài sản thuần của công ty con B tại ngày hợp nhất kinh doanh (1/1/20X6) trong Bảng cân đối kế toán tại ngày 31/12/20X6 như sau:

	Vốn chủ sở hữu tại ngày mua	Công ty mẹ 80%	Cổ đông không kiểm soát 20%
Vốn góp của chủ sở hữu	17.000	13.600	3.400
Quỹ đầu tư phát triển	1.000	800	200
Chênh lệch đánh giá lại tài sản	1.000	800	200
LNST chưa phân phối	–	–	–
Cộng Tài sản thuần	19.000	15.200	3.800

– Lợi thế thương mại không thay đổi, là chênh lệch giữa giá phí khoản đầu tư (16.400) và giá trị tài sản thuần công ty mẹ nắm giữ tại công ty con (15.200).

Bút toán điều chỉnh như sau:

a) Khi lập Báo cáo tài chính hợp nhất tại ngày 31/12/20X6, kế toán loại trừ giá trị khoản đầu tư của công ty mẹ trong phần vốn chủ sở hữu của công ty con:

Nợ Vốn góp của chủ sở hữu 13.600

Nợ Quỹ đầu tư phát triển 800

Nợ TSCĐ 1.000

Nợ Lợi thế thương mại 1.200

Có Đầu tư vào công ty con 16.400

Có Lợi ích cổ đông không kiểm soát 200

b) Tách lợi ích cổ đông không kiểm soát đầu kỳ

Nợ Vốn đầu tư của chủ sở hữu 3.400

Nợ Quỹ đầu tư phát triển 200

Có lợi ích cổ đông không kiểm soát 3.600

c) Tách lợi ích cổ đông không kiểm soát trong kỳ

Nợ Lợi nhuận sau thuế của cổ đông không kiểm soát 240

Có Lợi ích cổ đông không kiểm soát 240

d) Việc khấu hao TSCĐ theo giá trị ghi sổ và giá trị hợp lý như sau (Thời gian khấu hao 5 năm kể từ ngày mua):

Khoản mục

Nguyên giá

Khấu hao

Chênh lệch

khấu hao theo GTGS

Giá trị

ghi sổ

Giá trị

hợp lý

Giá trị

ghi sổ

Giá trị

hợp lý

và GTHL

TSCĐ

5.000

6.000

1.000

1.200

200

Điều chỉnh hao mòn luỹ kế và chi phí khấu hao trong trường hợp giá trị hợp lý của tài sản cố định, bất động sản đầu tư cao hơn giá trị ghi sổ, ghi:

Nợ Chi phí quản lý doanh nghiệp 200

Có Giá trị hao mòn luỹ kế 200

e) Bút toán kết chuyển:

Nợ Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối kỳ này 440

Có Lợi nhuận sau thuế (BCKQKD) 440

Mô tả BCĐKT hợp nhất được lập tại ngày 1/12/20X6 (Bỏ qua khấu hao TSCĐ) như sau:

Khoản mục	Công ty	Công ty	Điều chỉnh		Hợp
	A	B	Nợ	Có	nhất
Tiền	21.600	14.400			36.000
Đầu tư vào công ty con	16.400			16.400a	–
TSCĐ – Nguyên giá – Hao mòn luỹ kế	1.000 2.000 (1.000)	5.000 5.000	1.000a	200d	6.800 8.000 (1.200)
Lợi thế thương mại			1.200a		1.200
Tài sản thuần khác	11.000				11.000
Cộng tài sản thuần	50.000	19.400			55.000
Vốn cổ phần	40.000	17.000	13.600a 3.400b		40.000
Quỹ đầu tư phát triển		1.000	800a 200b
LNST chưa phân phối – LNST chưa được phân bổ kế tiếp đến giai đoạn cuối trước đó – LNST chưa được phân phối bất kỳ lúc nào	10.000	1.400	440 ngày		10.960 10.000 960
Lợi ích cổ đông không kiểm soát				200a 3.600b 240c	4.040
Chủ sở hữu của Capital Capital	50.000	19.400			55.000
Quản lý chi phí			200đ		(200)
LNST, trong đó: – LNST của cổ đông mẹ – LNST của cổ đông không kiểm soát		1.400	240c	440 ngày	1.200 960 240

Công cụ điều chỉnh			21.080	21.080